Ruimtelijke Verkenning 2023: in welk land willen wij wonen in 2050?

9 mei 2023

Ruimtelijke Verkenning 2023: in welk land willen wij wonen in 2050?

‘De ruimtelijke opgave is groot, maar de ruimte in Nederland is schaars. Vroeger polderden we dan wat land in, maar dat kan niet meer. We moeten juist ruimte maken voor water. We moeten dus slim kiezen en functies combineren. De keuze hoe we ons land willen inrichten is een politiek vraagstuk van jewelste. Het is een verdelingsvraagstuk, ook in de ruimte. En dat vraagstuk kunnen we niet meer voor ons uit schuiven. Er is dan ook een grote noodzaak om op rijksniveau weer aan ruimtelijke ordening te doen.’ Dit zijn woorden van minister Hugo de Jonge bij de presentatie van de Ruimtelijke Verkenning 2023, een rapport van Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Het PBL heeft als landelijk instituut een onafhankelijke positie om onderzoek te doen naar de leefomgeving en toekomstige (maatschappelijke) ontwikkelingen. Het rapport is bedoeld om de overheid te helpen bij het maken van de benodigde keuzes vanuit vier verschillende scenario’s.

De scenario’s zijn gebaseerd op vier verschillende wereldbeelden: Mondiaal Ondernemend (een toekomstscenario waarin grote bedrijven de lead hebben), Snelle Wereld (de nog verder toegenomen digitalisering doet afstanden verdwijnen), Groen Land (veel ruimte voor de natuur) en Regionaal Geworteld (burgers nemen het initiatief in hun eigen leefomgeving). Voor elk scenario zijn op basis van modellen en onderzoek gedetailleerde kaarten van het bijbehorende Nederland van 2050 gemaakt. Deze scenariokaarten brengen in beeld welke gevolgen verschillende keuzes hebben.

Transitie naar een duurzame samenleving

De transitie naar een duurzame samenleving is het uitgangspunt voor alle scenario’s. Hoe dit in te vullen verschilt sterk per scenario. Het verschil tussen een natuurinclusieve samenleving in scenario ‘Groen Land’ en een land dat zich als belangrijk distributieland verder richt op de wereldmarkt in het scenario ‘Mondiaal Ondernemend’ is groot. Hoe Nederland er over 30 jaar uit ziet? De tijd zal het leren. Belangrijk is wel dat er scherpere keuzes worden gemaakt en de overheid met een heldere visie komt hoe om te gaan met alle ruimtelijke opgaven die op stapel staan. Het rapport geeft een aantal adviezen mee. ‘Neem meer regie op de ruimtelijke ordening en kijk daarbij ver vooruit’, ‘betrek de samenleving meer bij de opgaven’ en ‘pak opgaven integraal op met nieuwe werkvormen’ zijn daarbij de drie belangrijkste lessen die je kunt trekken als je de adviezen op een rijtje zet.

Neem meer regie op de ruimtelijke ordening en kijk vooruit!
• Voer ruimtelijke ordeningsbeleid om de transitie naar een circulaire economie te laten slagen en om de gevolgen van klimaatverandering te kunnen beperken;
• Besteed voldoende aandacht aan de grote transformatie en herstructurering van het bestaand bebouwd gebied;
• Maak de lange termijn (het jaar 2100) de norm voor het uitwerken van klimaatadaptatie
• Houd rekening met de structurerende werking van energiesystemen op de ruimte;
• Zet in op een stevigere ruimtelijke ordening op de Noordzee.

Betrek de samenleving
• Het meenemen van de samenleving is cruciaal voor het welslagen van klimaatmaatregelen;
• Goede ruimtelijke ordening vergt een actieve inzet van zowel overheid als bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en burgers;
• Laat het woondebat gaan over de woonbehoefte in plaats van het aantal woningen.

Pak opgaven integraal op met nieuwe werkvormen
• Sectoraal georganiseerd bestuur (en de cultuur van ‘polderen’) is een barrière voor een samenhangende uitvoering;
• De uitvoering van de transities vraagt om voldoende capaciteiten en om nieuwe instituties (zoals een ‘Dienst Landelijk Gebied 2.0’).
• Zet ‘ontwerp’ als instrument in voor omgevingskwaliteit.

Onze visie

Het scenario ‘Groen Land’ en in iets mindere mate ‘Regionaal Geworteld’ geven het beeld dat het meest aansluit bij de drie doelen die de Natuur en Milieufederatie Groningen nastreeft:

• tegengaan van klimaatverandering en de gevolgen hiervan;
• oplossen van de biodiversiteitscrisis;
• circulair gebruik van grondstoffen.

‘Groen Land’ sluit ook goed aan bij ons perspectief op Groningen (Natuurinclusief Groningen) dat de ‘Groene Zes’ natuurorganisaties in de provincie Groningen samen hebben opgesteld. Kiezen voor een ruimtelijke structuur die wordt bepaald door het (natuurlijke) systeem van zout en zoet water, kwel- en infiltratiegebieden en beken en waterlopen past naadloos op de lagenbenadering (begin bij de bodem) die wij in ons perspectief voorstellen. Het scenario laat zien dat ‘natuurinclusief ontwikkelen’ belangrijk is om als land de natuurdoelen te halen. Het scenario ‘Regionaal Geworteld’ pleit juist voor meer lokale zeggenschap en regionale identiteit. Hier lees je de verbondenheid van Groningers met hun landschap in terug. Ook het belang van meer aandacht voor de stem van het platteland klinkt hierin door.

Meer lezen over de toekomstscenario’s?

Kijk dan op de website van het PBL via deze link. Met name de aantrekkelijke kaartbeelden maken het de moeite waarde om even een blik op de toekomst te werpen.

Meedenken over de Omgevingskwaliteit in Groningen?

Meld je dan via deze link naar ons aanmeldformulier aan voor de themasessie op 25 mei.