Biomassa, een onmisbare groene energiebron of onterecht als duurzaam gekwalificeerd?

23 november 2017

Biomassa, een onmisbare groene energiebron of onterecht als duurzaam gekwalificeerd?

Over deze vraag ging het debat georganiseerd door de Natuur en Milieufederatie op woensdagavond 22 november. Met het Gasuniegebouw als decor gaven gerenommeerde wetenschappers en ervaringsdeskundigen hun visie op de rol van biomassa in de energietransitie. Samen met zo’n 125 deelnemers in de zaal leverde dit een breed inhoudelijk programma en een levendige discussie op. Bekijk het hieronder in het filmpje en het verslag:

 

 

Maar hoe duurzaam is het gebruik van biomassa* nu echt? Een relevante vraag bleek gisteravond uit de verhalen van de sprekers. Want Nederland leunt zwaar op biomassa om zijn duurzame energiedoelstellingen te kunnen halen, bleek uit de presentatie van dr. ir. Martien Visser.

 

 

Heel Nederland vol koolzaad
Afgelopen jaar werd 6% van ons energieverbruik duurzaam opgewekt. Maar liefst 65% daarvan werd ingevuld door biomassa. Het grootste deel van deze 65% wordt ingevuld door bijstook van houtpellets in elektriciteitscentrales.  De benodigde biomassa daarvoor kunnen we in Nederland alleen niet produceren. Of, zoals uit de presentatie van prof. Martijn Katan bleek, zelfs als we álle bomen in Nederland omhakken kunnen de centrales daar slechts 14 maanden op draaien. Kijken we naar transportbrandstoffen dan is het nog extremer: om 10% van onze transportbrandstof te vervangen moeten we in vrijwel heel Nederland koolzaad gaan telen.

Afhankelijk van import
We zijn daarmee afhankelijk van import van grote hoeveelheden biomassa uit andere landen zoals Canada, Brazilië of de VS. En dat roept vragen op, want de biomassa die nu gebruikt wordt voor de energietransitie heeft ook een belangrijke rol voor de biodiversiteit, bodemvruchtbaarheid en voedselproductie. Omdat het om grote hoeveelheden biomassa als brandstof in de energietransitie gaat, ligt verlies van deze waarden op de loer.

Natuur als productiemiddel
Een zorg die door veel aanwezigen in de zaal werd gedeeld. Dit leidde tot een discussie over de bijdrage van biomassa aan de CO-reductie, en of de urgentie van de energietransitie ten koste mag gaan aan andere waarden. Of zoals bomenridder Tom Hoppen het verwoorde: “We zien in het westen natuur vooral nog als productiemiddel’.

Meer dan hout
Directeur Marinus Tabak van de RWE-centrale in de Eemshaven verdedigde woensdagavond in zijn betoog dat het zonder biomassa onmogelijk is klimaatdoelen te halen. Hij daagde de zaal uit om niet alleen in problemen te denken, maar om samen te komen tot oplossingen: “Het gebruik van biomassa als brandstof voor de energiecentrales ziet RWE wel degelijk als een noodzakelijke oplossing hiervoor. We moeten daarbij wel veel intelligenter kijken naar biomassa, er is zoveel meer biomassa dan alleen hout”.

De meningen in de zaal waren verdeeld over de noodzaak van biomassa als brandstof voor energiecentrales of zoals prof. Katan het verwoorde: ‘De politiek heeft besloten dat biomassa duurzaam is, maar de wetenschap heeft dat allang weerlegd.’

Langzame processen slim versnellen
Intelligente en innovatieve manieren voor het gebruik van biomassa werden gepresenteerd door Jeroen Tideman van Bioclear Earth. Dit bedrijf kijkt hoe restromen biomassa efficiënter omgezet kunnen worden in energie en onderzoekt hoe natuurlijke processen zoals compostering versneld kunnen worden.

 

Snoeiafval verwarmt gebouwen Marum
Een mooi voorbeeld van hoe biomassa op kleine schaal een belangrijke bijdrage kan leveren aan de lokale klimaatdoelen bleek uit het verhaal van wethouder Jan Vos van de gemeente Marum. Hier wordt snoei- en groenafval gebruikt voor het stoken van een biomassacentrale waarmee negen accommodaties zoals een zwembad, bejaardenhuis en fitnesscentrum worden verwarmd. De biomassa wordt aangeleverd door gemeenten, Staatsbosbeheer en hout dat vrijkomt vanuit het onderhoud van houtsingels.

Geen boskap en aanscherpen van criteria
De rol van biomassa in de energietransitie bleek woensdagavond een complex verhaal waarover de meningen sterk verdeeld zijn. Eenduidigheid in de zaal was er wel over dat de duurzaamheidscriteria voor het gebruik van biomassa verder moeten worden aangescherpt, en dat het zeker niet de bedoeling mag zijn dat er bossen worden gekapt voor de productie van biomassa. En dat er brede steun is voor lokale initiatieven zoals de biomassacentrale in Marum, mits de centrale enkel op reststromen van lokale houtafval wordt gestookt.

Bekijk hier alle tweets die verstuurd zijn tijdens en na het debat en bekijk alle presentaties (pdf) hieronder:

• Inleidende presentatie door dr.ir. Jan Peter Nap
• Presentatie em. prof. dr. Martijn Katan over de keerzijde van biomassa in de energietransitie
• Presentatie van dr. ir. Martien Visser over de kansen van biomassa in de energietransitie
• Lees de pitch van Tom Hoppen op de website van de Bomenridders en bekijk hier de ondersteunde slides,
• Pitch door Jeroen Tideman van Bioclear Earth
• Pitch door Rogier van Dijk van Snipperhout BV en bijbehorende infographics
• Pitch van wethouder Jan Vos van de gemeente Marum en een verslag van RTV Noord over de ingebruikname van de biomassacentrale in Marum:

video RTV Noord over biomassacentrale Marum

Enkele foto’s van het debat:
(onder de foto’s nog meer informatie over biomassa)

 

---

Wat is biomassa?
Biomassa is al het materiaal van en uit planten, micro-organismen en  dieren geproduceerd over de jaren heen door fotosynthese. Biomassa kan geproduceerd worden door teelt op land en water (zoals bijvoorbeeld algen en koolzaad), door houtkap of door het gebruik van reststromen van bijvoorbeeld huishoudelijk afval, snoeiafval en resthout of rioolslib. We gebruiken deze biomassa voor transportbrandstof, brandstof voor de elektriciteitscentrales, houtkachels thuis en voor gas en warmteproductie.

Hernieuwbaar
Energie uit biomassa mag volgens de richtlijnen worden gerekend als groen omdat het hernieuwbaar is. Biomassa groeit bij duurzaam beheer weer aan, het raakt niet op zoals fossiele brandstoffen. Daarnaast wordt tijdens de groei van planten CO2 uit de atmosfeer vastgelegd en wordt zuurstof geproduceerd. Dus ook al wordt bij de verbranding van biomassa ook CO2 uitgestoten, omdat biomassa ook CO2 uit de atmosfeer vastlegt en weer aangroeit mag het meegerekend worden als duurzame energiebron.

Discussie
Er is echter veel discussie over de mate van en de snelheid waarmee CO2 wordt vastgelegd door biomassa, over de energie (en daarmee CO2 uitstoot) die het kost om biomassa om te zetten in pellets en of biobrandstof en over hoeveel biomassa de aarde kan produceren zonder dat de voedselproductie, bodemvruchtbaarheid en biodiversiteit in het geding komen. Over de mate van duurzaamheid en effectiviteit van de toepassing van biomassa als brandstof voor de energietransitie verschillen de meningen onder experts sterk.

 

Tags: