Reactie Natuur en Milieufederaties op factsheet ‘Bevoegdheden overheden bij proces- en financiële participatie’
3 november 2020
Reactie Natuur en Milieufederaties op factsheet ‘Bevoegdheden overheden bij proces- en financiële participatie’
Kunnen overheden dwingende randvoorwaarden stellen aan de mate van participatie door een initiatiefnemer bij duurzame energieprojecten? De factsheet ‘Bevoegdheden overheden bij procesparticipatie en financiële participatie’ laat zien waar juridische mogelijkheden liggen. De factsheet biedt daarmee een welkom overzicht van de actuele stand van zaken op dit vlak. Tevens laat de factsheet zien waar wet- en regelgeving op dit relatief nieuwe beleidsveld nog moet worden doorontwikkeld. De Natuur en Milieufederaties vinden het belangrijk om te benadrukken dat er meer mogelijkheden zijn om dit onderwerp binnen de energietransitie goed te organiseren.
Ontwikkel participatiebeleid
Veel gemeenten hebben participatie al in beleid opgenomen. De lokale omgeving plukt daar de vruchten van. Daarnaast hebben de brancheorganisaties van zon- en windenergie zich al in verschillende gedragscodes gecommitteerd aan het streven naar 50% lokaal eigendom en geven daar lokaal gehoor aan. De praktijk laat dus zien dat er een grote politieke en maatschappelijke wens is om lokaal eigendom te laten slagen en dat er veel voorbeelden zijn die laten zien dat dit kan. Wij roepen gemeenten op hun regierol te pakken en beleid te maken voor participatie. Dit kan nu al, ondanks dat de wet- en regelgeving op dit vlak nog moet worden doorontwikkeld.
Juridische weg in praktijk niet nodig
De door het Nationaal Programma RES (NP RES) en het ministerie van EZK gepubliceerde factsheet gaat in op de mogelijkheden om lokaal eigendom juridisch af te dwingen via het ruimtelijk spoor. Dit is een van de opties om lokaal eigendom te organiseren. Annie van de Pas, netwerkdirecteur Natuur en Milieufederaties: ‘De Natuur en Milieufederaties krijgen reacties van mensen die denken dat op basis van deze factsheet het organiseren van lokaal eigendom niet afdwingbaar is. In de praktijk zien wij dat de juridische weg niet snel nodig is. Er zijn veel goede voorbeelden en we richten ons met onze partners in de Participatiecoalitie en de partners in de verschillende RES-regio’s op andere mogelijkheden.’
Lokaal eigendom in RES 1.0
In aanloop naar de RES 1.0 wordt in de regio’s hard gewerkt aan het verwezenlijken van de ambities rond lokaal eigendom. Masterclasses worden georganiseerd om het kennisniveau op dit onderwerp te vergroten en op diverse plekken wordt gewerkt aan bouwstenen voor gemeentelijk beleid.
Bij lokaal eigendom gaat het niet alleen over het juridische spoor van de Wet ruimtelijke ordening. Vóór ruimtelijke besluitvorming plaatsvindt, wordt een project getoetst aan gemeentelijk beleid. Een gemeente stelt zelf haar beleid rond duurzame energieontwikkeling vast. Zij kan in dit beleid en dus aan de voorkant van het proces vaststellen onder welke criteria en voorwaarden planologische medewerking wordt verleend.
Zo kan een gemeente in haar beleid een inspanningsplicht eisen van initiatiefnemers om zich te houden aan het Klimaatakkoord en gedragscodes over bijvoorbeeld participatie. Planologische medewerking wordt pas verleend wanneer een initiatiefnemer voldoende inspanning heeft geleverd om afspraken te maken met de omgeving. Uit de factsheet komt wel naar voren dat de gemeente hierbij geen specifieke financiële participatie mag eisen.
Breed draagvlak voor participatie en lokaal eigendom
De Natuur en Milieufederaties zijn onderdeel van de landelijke Participatiecoalitie en maken zich hard voor de afspraken in het Klimaatakkoord over participatie, waaronder het streven naar 50% lokaal eigendom bij duurzame energieprojecten. Het Klimaatakkoord is breed gedragen en ook door de energiesector en de decentrale overheden ondertekend. Er is dus een gedeelde motivatie om duurzame energie met goede betrokkenheid van de omgeving te realiseren. Met gezamenlijke inspanning van overheden, maatschappelijke organisaties, initiatiefnemers en andere betrokken partijen is de kans op succesvolle participatie het grootst, zoals ook de praktijk bewijst. Door kennis en ervaringen te delen, elkaar te helpen en samen te zoeken naar oplossingen.
Energieparticipatie.nl
Voor verdere informatie en hulpmiddelen voor participatie bij duurzame energieprojecten is de expertpool van het NP RES beschikbaar. In deze expertpool zijn verschillende kennispartners werkzaam, waaronder de leden van de Participatiecoalitie. Ook biedt de nieuwe leeromgeving energieparticipatie.nl kennis en praktische handvaten voor het inrichten van of deelnemen aan participatie bij de RES.