Lichthinder aan de stadsrand

11 november 2022

Lichthinder aan de stadsrand

‘Het is hier als een sneeuwlandschap bij volle maan’ was onlangs een kop boven een artikel in het Dagblad van het Noorden. Het sloeg op de lichthinder die omwonenden van het bedrijventerrein Westpoort (aan de westkant van de stad Groningen) ervaren. Het artikel verscheen rondom de Nacht van de Nacht, het evenement waarmee de Natuur en Milieufederaties jaarlijks aandacht vragen voor het behoud van duisternis. Lichthinder doet zich vaker voor op de grens van stad en land waar ruimtelijke ontwikkelingen negatief kunnen inwerken op waarden als rust, ruimte en donkerte in het buitengebied.

Nieuw distributiecentrum ALDI

Supermarktketen ALDI heeft aan de rand van bedrijventerrein Westpoort in september 2022 een nieuw distributiecentrum in gebruik genomen. Een groot bedrijfsgebouw met veel laad- en losperrons aan de buitenranden van het pand. Doordat de activiteiten plaatsvinden van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat is er sterke verlichting nodig in de donkere uren. Juist op deze plek veroorzaakt de verlichting van een dergelijk groot bedrijfspand een groot contrast met het donkere buitengebied ten westen en zuiden van het terrein. De verlichting reikt hier ver, in het westen tot aan het dorp Oostwold en in het zuiden tot diep in natuurgebied De Onlanden. Het onderwerp kreeg veel media-aandacht, toevallig net in de week van de Nacht van de Nacht waarmee de Natuur en Milieufederaties het tegengaan van lichthinder en het behoud van donkerte als belangrijke omgevingswaarde onder de aandacht brengen.

Opstelterrein De Vork

De Vork, het nieuwe opstelterrein van ProRail tussen Groningen en Haren, is hier een voorbeeld van. Een groep bewoners uit Haren heeft samen met de Natuur en Milieufederatie Groningen (NMG) in 2021 de lichtvervuiling van dit terrein bij Provincie en de gemeente onder de aandacht gebracht. ProRail en de Provincie reageerden lange tijd niet op klachten vanuit de omgeving. Na tussenkomst van de NMG (via de gedeputeerde) kwam het uiteindelijk tot een overleg.

Verlichting boven aarden wal

Om het nieuwe opstelterrein goed in te passen is een landschapspark aangelegd. Naast recreatief medegebruik is het park bedoeld om geparkeerde treinen aan het zicht te onttrekken. Vanwege de aanwezigheid van archeologische waarden in de bodem is het terrein opgehoogd in afwijking van het oorspronkelijke inpassingsplan. Hierdoor straalt de verlichting uit boven de aardenwal rondom het terrein. Met name de gebruikte draadlampen veroorzaken overlast doordat een afschermende kap ontbreekt. Daarnaast was de beplanting op de aardenwal ook nog niet op orde. Gelukkig wordt hier wel gewerkt aan een oplossing.

Start van aanpak problemen

De Provincie heeft in overleg met de groep bewoners en de NMG de situatie bekeken en een voorstel gedaan voor een aanpassing van de lampen. Eind oktober is ProRail begonnen met het aanbrengen van folie om een deel van de lampen af te schermen. Volgens de eerste ervaringen van de bewoners geven de lampen die zijn aangepast minder strooilicht, maar het is zeker niet zo dat al het uittredende licht op het opstelterrein blijft. Er straalt nog steeds behoorlijk wat licht uit de armaturen direct over de wal. Als de operatie is voltooid, gaan de bewoners weer lichtmetingen uitvoeren. Op basis daarvan zal worden beoordeeld of verdere maatregelen nodig zijn.

Beplanting

De beplanting vraagt nog de nodige aandacht. Er zijn begin dit jaar wilgentenen geplant maar deze hebben voorlopig nog weinig effect door hun geringe grootte. Gelukkig hebben de meeste bomen de droge zomer wel doorstaan. De bewoners verwachten niet dat de genomen maatregelen leiden tot een situatie zoals die hen in het inpassingsplan is voorgespiegeld. Hopelijk leiden de maatregelen uiteindelijk wel tot een bevredigende oplossing. Wij houden een vinger aan de pols en gaan zo nodig samen met de omwonenden opnieuw in gesprek met de Provincie en ProRail.

Om de tafel

ALDI heeft naar aanleiding van de klachten een deel van de verlichting onlangs anders afgesteld en daarmee de overlast verminderd. De lichthinder is daarmee echter nog geen verleden tijd. Daarnaast is het van belang de lichtuitstraling ook serieus mee te nemen bij het nog te ontwikkelen deel van het bedrijventerrein. Binnenkort hopen we ook om tafel te kunnen met ALDI en de gemeente om hen te vragen om serieuze oplossingen voor de lichthinder op Westpoort. Hoewel er meestal geen sprake is van opzet, wordt het tegengaan van lichthinder bij het opstellen van ruimtelijke plannen, zoals bij ALDI en De Vork, vaak onvoldoende meegenomen. De Omgevingswet biedt kansen voor overheden om licht(hinder) serieus mee te nemen in beleid en wet- en regelgeving. Wij zien het als onze rol om overheden en bedrijven hierop te wijzen en hun verantwoordelijk te laten nemen. Dit doen wij via beleidsbeïnvloeding en onze campagnes.

Behoud van duisternis

De NMG zet zich middels de campagne Nacht van de Nacht al jaren in voor het belang van duisternis. Nederland is helaas een van de meest verlichte landen ter wereld. Afgelopen honderd jaar werd Nederland maar liefst zo’n 125 keer lichter. Lichtvervuiling door nachtelijke verlichting met kunstlicht kost niet alleen veel geld en energie, maar verstoort ook het bioritme van dieren en planten. En we kunnen minder genieten van de mooie sterrenhemel: in de grotere steden kan je nauwelijks nog de sterren zien, en de Melkweg al helemaal niet meer. Het opgaande licht wordt vooral veroorzaakt door openbare verlichting en reclameverlichting.